Bài thơ chi chi chành chành (hay bài đồng dao chi chi chành chành) là một trong những bài thơ rất phổ biến và được nhiều thế hệ đọc và chơi. Dưới đây là nội dung bài thơ.
Chi chi chành chành
Cái đanh thổi lửa
Con ngựa chết trương
Tam vương ngũ đế
Cấp kế đi tìm
Con chim ập lại
Ù à ù ập
Phiên bản khác vần điệu hơn của bài thơ Chi Chi Chành Chành
Chi chi chành chành
Cái đanh thổi lửa
Con ngựa mất cương
Ma vương ngũ đế
Bắt dế đi tìm
Ù à ù ập
Ý nghĩa và nguồn gốc bài thơ Chi Chi Chành Chành
Theo giải thích của sách Kinh Thi Việt Namcủa nhà văn Trương Tửu, bài vè này được ghi lại trong giai đoạn lịch sử những năm 1856 – 1888 khi đất nước ta rơi vào loạn lạc, bị giặc Pháp xâm lược, triều đình rối loạn. Cụ thể là:
– Câu đầu: Chu tri rành rành có nghĩa là bố cáo cho mọi người đều biết.
– Câu thứ 2: Cái đanh nổ lửa nói về tiếng súng của quân đội Pháp bắn vào Đà Nẵng
– Câu thứ 3: Con ngựa đứt cương chỉ việc băng hà của vua Tự Đức vào năm 1883 và sự rối loạn của triều đình Huế lúc bấy giờ. Sự kiện này cho thấy câu “con ngựa mất cương” hợp lý và có ý nghĩa hơn ‘con ngựa chết trương’.
– Câu thứ 4: Ba vương tập đế chỉ vào việc trong vòng chưa đầy 1 năm từ tháng 9 năm 1884 sau khi vua Tự Đức mất, đã có liên tiếp 3 vị vua thay nhau lên ngôi là Hiệp Hòa, Kiến Phúc và Hàm Nghi.
– Câu thứ 5: Cấp kế đi tìm nói về việc Tôn Thất Thuyết vì bị Thống Chế De Coursy xử ép nên đêm 22 tháng 5, 1885 liều đánh úp dinh Khâm Sứ và đồn Mang Cá ở Huế. Việc thất bại, Thuyết đem vua đi trốn rồi truyền hịch Cần Vương đi khắp nơi. Quân Pháp một mặt lo dẹp loạn, một mặt cấp tốc cho người đi tìm vua Hàm Nghi để làm yên lòng dân.
– Câu cuối: Hú tim òa ập chỉ vào việc tên Trương Quang Ngọc làm phản, cùng với suất đội hầu cận vua Hàm Nghi là Nguyễn Đình Tình, nửa đêm 26 tháng 9, 1888 cùng 20 thủ hạ xông vào chỗ vua tạm trú ở làng Tả Bảo, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình, bắt vua trong lúc đang ngủ.
