Bài Thơ Đất Nước Nguyễn Khoa Điềm – Lời Thơ và Phân Tích

Nguyễn Khoa Điềm thuộc các thế hệ nhà thơ thời chống Mĩ cứu nước. Bài Thơ Đất Nước Nguyễn Khoa Điềm là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất của ông. Cùng chúng tôi tìm hiểu nội dung bài thơ cũng như phân tích bài đất nước này của tác giả.

I. Lời Bài Thơ Đất Nước Nguyễn Khoa Điềm

Bài thơ đất nước nguyễn khoa điềm

Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Khăn thương nhớ ai
Khăn rơi xuống đất.
Khăn thương nhớ ai
Khăn vắt lên vai.
Khăn thương nhớ ai
Khăn chùi nước mắt.
Đèn thương nhớ ai
Mà đèn không tắt.
Mắt thương nhớ ai
Mắt ngủ không yên.
Đêm qua em những lo phiền
Lo vì một nỗi không yên mọi bề.
Đất là nơi “con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc”
Nước là nơi “con cá ngư ông móng nước biển khơi”
Thời gian đằng đẵng
Không gian mênh mông
Đất Nước là nơi dân mình đoàn tụ
Đất là nơi Chim về
Nước là nơi Rồng ở
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng
Những ai đã khuất
Những ai bây giờ
Yêu nhau và sinh con đẻ cái
Gánh vác phần người đi trước để lại
Dặn dò con cháu chuyện mai sau
Hàng năm ăn đâu làm đâu
Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ
Trong anh và em hôm nay
Đều có một phần Đất Nước
Khi hai đứa cầm tay
Đất Nước trong chúng mình hài hòa nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi người
Đất nước vẹn tròn, to lớn
Mai này con ta lớn lên
Con sẽ mang đất nước đi xa
Đến những tháng ngày mơ mộng
Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình
Phải biết gắn bó san sẻ
Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở
Làm nên Đất Nước muôn đời…

*

Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi Vọng Phu
Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái
Gót ngựa của Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại
Chín mươi chín con voi góp mình dựng Đất tổ Hùng Vương
Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳm
Người học trò nghèo giúp cho Đất Nước mình núi Bút non Nghiên.
Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh
Những người dân nào đã góp tên Ông Đốc, Ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm
Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi
Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông cha
Ôi Đất Nước sau bốn ngàn năm đi đâu ta cũng thấy
Những cuộc đời đã hóa núi sông ta…
Em ơi em
Hãy nhìn rất xa
Vào bốn ngàn năm Đất Nước
Năm tháng nào cũng người người lớp lớp
Con gái, con trai bằng tuổi chúng ta
Cần cù làm lụng
Khi có giặc người con trai ra trận
Người con gái trở về nuôi cái cùng con
Ngày giặc đến nhà thì đàn bà cũng đánh
Nhiều người đã trở thành anh hùng
Nhiều anh hùng cả anh và em đều nhớ
Những em biết không
Có biết bao người con gái, con trai
Trong bốn ngàn lớp người giống ta lứa tuổi
Họ đã sống và chết
Giản dị và bình tâm
Không ai nhớ mặt đặt tên
Nhưng họ đã làm ra Đất Nước
Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồng
Họ truyền lửa cho mỗi nhà, từ hòn than qua con cúi
Họ truyền giọng điệu mình cho con tập nói
Họ gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi chuyến di dân
Họ đắp đập be bờ cho người sau trông cây hái trái
Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm
Có nội thù thì vùng lên đánh bại
Để Đất Nước này là Đất Nước Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại
Dạy anh biết “yêu em từ thuở trong nôi”
Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội
Biết trồng tre đợi ngày thành gậy
Đi trả thù mà không sợ dài lâu
Ôi những dòng sông bắt nước từ đâu
Mà khi về Đất Nước mình thì bắt lên câu hát
Người đến hát khi chèo đò, kéo thuyền vượt thác
Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi.

=>> Xem thêm: Sơ Đồ Tư Duy Tây Tiến Đơn Giản Nhưng Đầy Đủ và Dễ Hiểu Nhất

II. Tác Nguyễn Khoa Điềm là ai?

– Nguyễn Khoa Điềm sinh năm 1943

– Quê quán: thôn Ưu Điềm, xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế.

– Ông sinh ra trong một gia đình có truyền thống yêu nước và cách mạng.

– Năm 1955, Nguyễn Khoa Điềm ra Bắc học tại trường học sinh miền Nam.

– Sau khi tốt nghiệp khoa Văn, trường Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964, ông về Nam hoạt động trong phong trào học sinh, sinh viên thành phố, xây dựng cơ sở cách mạng, viết báo, làm thơ..

– Sau khi đất nước thống nhất, ông tiếp tục hoạt động chính trị và văn nghệ ở Thừa Thiên – Huế.

– Ông tham gia Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khóa III, là Tổng thư kí Hội Nhà văn Việt Nam khóa V, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin, từng là Ủy viên Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam, Bí thư trung ương Đảng, Trưởng Ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương.

– Sau Đại hội X của Đảng, ông về nghỉ hưu ở Huế, tiếp tục làm thơ.

– Năm 2000, ông được nhận Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật

– Nguyễn Khoa Điềm thuộc thế hệ các nhà thơ trong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ, cứu nước.

– Thơ của ông hấp dẫn bởi sự kết giữa cảm xúc nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về đất nước, con người Việt Nam.

– Tác phẩm chính: Đất ngoại ô (thơ, 1972), Mặt đường khát vọng (trường ca, 1974), Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (thơ, 1986), Thơ Nguyễn Khoa Điềm (tuyển chọn, 1990), Cõi lặng (thơ, 2007)…

III. Giới thiệu về bài thơ Đất Nước Nguyễn Khoa Điềm

1. Hoàn cảnh sáng tác

– Trường ca “Mặt đường khát vọng” được tác giả sáng tác năm 1971 tại chiến khu Trị – Thiên, viết về sự thức tỉnh của tuổi trẻ đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông, đất nước, về sứ mệnh của thế hệ mình, xuống đường đấu tranh hòa nhịp với cuộc chiến đấu chống đế quốc Mỹ xâm lược.

– Đoạn trích “Đất Nước” thuộc phần đầu chương V của trường ca, là một trong những đoạn thơ hay nhất về đề tài đất nước trong thơ Việt Nam hiện đại.

2. Bố cục

• Phần 1. Từ đầu đến “Làm nên đất nước muôn đời”: Đất nước bình dị, gần gũi được cảm nhận từ nhiều phương diện của đời sống
• Phần 2. Còn lại: Tư tưởng Đất Nước của Nhân Dân.

3. Ý nghĩa nhan đề

– “Đất Nước” được trích trong chương V – trường ca “Mặt đường khát vọng” của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm.

– Nhan đề đoạn trích trong SGK được đặt là “Đất Nước” nhằm nhấn mạnh vào đối tượng chính mà nhà thơ muốn nói đến: Đất nước.

– Đồng thời khẳng định một triết lý đúng đắn mà sâu sắc: “Đất Nước của Nhân Dân”. Đối với nhà thơ, đất nước chính là của nhân dân, do nhân dân tạo ra. Qua đó thể hiện tình yêu đất nước của tác giả cũng như đánh thức lòng yêu nước trong mỗi người dân.

4. Nội dung

Đoạn trích thể hiện cảm nghĩ mới mẻ của tác giả về đất nước qua những vẻ đẹp được phát hiện ở chiều sâu trên nhiều bình diện: lịch sử, địa lý, văn hóa… Đặc biệt, Nguyễn Khoa Điềm đã nhấn mạnh tư tưởng “Đất Nước của Nhân Dân”.

5. Nghệ thuật

• Giọng điệu thủ thỉ, tâm tình
• Những hình ảnh quen thuộc gần gũi.
• Sử dụng chất liệu văn hóa dân gian: ca dao, tục ngữ, hình ảnh…

IV. Phân tích bài thơ Đất nước chi tiết

1. Phân tích đất nước trên phương diện lịch sử, văn học, văn hóa qua không gian và thời gian

a, Đất nước có từ bao giờ? (9 câu đầu)

– “Khi ta lớn lên đất nước đã có rồi”: chính điều này khiến chúng ta tò mò về sự xuất hiện của đất nước và muốn đi tìm nguồn cội của mình.

– Đất nước bắt nguồn từ những điều bình dị:

+ “Ngày xửa ngày xưa” – gợi nhớ đoạn mở đầu trong các mẩu chuyện dân gian xưa cũ,

+ “Miếng trầu” – gợi nhớ phong tục ăn trầu của người Việt.

Phong tục ăn trầu của Việt Nam từ thời xưa

+ “Tóc mẹ … bới sau đầu”: thói quen búi tóc gọn gàng sau đầu của những người phụ nữ Việt

+ “Thương nhau bằng gừng cay muối mặn”: truyền thống tâm lý yêu thương của dân tộc.

+ “Cái kèo cái cột thành tên”: Đất nước có từ những công việc lao động hằng ngày của con người; người xưa thường có thói quen đặt tên con đơn giản, dễ nhớ và cũng dễ nuôi.

+ “Một nắng hai sương”: Nhân dân ta cũng trải qua quá trình kháng chiến ác liệt và lao động vất vả để làm nên đất nước.

=> Nguyễn Khoa Điềm có cái nhìn hoàn toàn mới mẻ về cội nguồn đất nước trên cảm nhận đa chiều khác nhau.

b, Phân tích đất nước là gì? (28 câu tiếp theo)

– Trên phương diện địa lí:

+ Tách hai yếu tố “đất” và “nước” riêng biệt.

+ “Nơi anh đến trường”, “nơi em tắm”; “nơi em đánh rơi … thương thầm”: Đất nước gắn với không gian sinh hoạt quen thuộc, bình dị của mỗi người.

+ “Đất là nơi con chim phượng hoàng … dân mình đoàn tụ”: Đất nước là nơi  không gian trù phú cho vạn vật sinh sôi, nảy nở và còn là không gian sinh tồn cho thế hệ.

– Đất nước trên chiều dài lịch sử:

+ “Đất là nơi chim về … bọc trứng”: Nói về quá khứ đất nước là nơi thật sự thiêng liêng và gắn liền với các câu chuyện truyền thuyết, huyền thoại.

+ Trong hiện tại thì đất nước in sâu trong tâm khảm của mỗi con người, mọi người gắn kết cùng nhau tạo nên một tổng thể hài hòa, lớn mạnh.

+ Trong tương lai thì thế hệ trẻ hôm nay sẽ “mang đất nước đi xa” “đến những ngày mơ mộng”, đất nước sẽ vững bền và phồn vinh..

– “Phải biết gắn bó … san sẻ”: Nhắc nhở mọi người phải có ý thức và trách nhiệm đóng góp, hy sinh để để xây dựng và bảo vệ đất nước.

=> Đất nước hiện lên bình dị, thân thuộc mà vô cùng thiêng liêng và trường tồn mãi mãi.

2. Phân tích bài Đất nước làm rõ tư tưởng đất nước là của nhân dân

– Thiên nhiên với những địa danh của đất nước đều có một lịch sử riêng không chỉ do tạo hóa ban tạo mà còn được hình thành từ cuộc đời của mỗi người:

+ Từ câu chuyện về tình nghĩa yêu thương đôi lứa – vợ chồng, son sắt, thủy chung mà có “hòn Vọng Phu”, “hòn Trống Mái”.

Hòn Trống Mái ở Hạ Long – Quảng Ninh

+ Từ tinh thần dũng cảm, yêu nước, luôn đấu tranh trong quá trình hình thành, xây dựng và bảo vệ tổ quốc mà có những ao đầm, di tích lịch sử.

+ Từ truyền thống hiếu học dân tộc từ nhỏ mà có những “núi Bút non Nghiên”.

– Chính nhân dân đã tạo nên lịch sử oai hùng 4.000 năm:

+ Chính những người con trai, con gái bình dị nhưng luôn chất chứa tình yêu nước nồng nàn, đôn hậu.

+ Những con người vô danh làm nên lịch sử.

– Nhân dân sáng tạo ra và giữ gìn những nét đẹp về đời sống văn hóa vật chất và tinh thần: “truyền hạt lúa”, “truyền lửa”, “truyền giọng nói”, “gánh theo tên xã, tên làng”.

=> Đất nước này là do nhân dân tạo ra và gìn giữ, bảo vệ từ đời này qua đời khác.

3 Tổng kết phần phân tích bài thơ Đất nước

a. Giá trị nội dung

– Bài thơ khẳng định tư tưởng “đất nước của nhân dân”, ẩn chứa tinh thần yêu nước của tác giả, và thôi thúc tinh thần yêu nước, trách nhiệm dân tộc trong mỗi người.

b. Giá trị nghệ thuật

– Về nghệ thuật: Tác giả sử dụng đa dạng chất liệu văn hóa dân gian, ngôn ngữ giàu chất suy tư và triết luận sâu sắc.

Trên đây là một mẫu phân tích bài thơ Đất nước chi tiết nhất mà bạn có thể tham khảo để chuẩn bị kiến thức tốt nhất cho các bài thi. Với một bài thơ mang nhiều góc nhìn và cảm nhận mới lạ như Đất nước sẽ cho bạn nhiều cảm xúc thú vị khi phân tích và nghiền ngẫm từng câu chữ.

Các phụ huynh và các thầy cô có thể đăng ký kênh Youtube của chúng tôi để xem nhiều truyện hay và thơ hay cho bé. Đăng Ký Ngay