Hầu hết các mẹ đều nghe đến hiện tượng vàng da sinh lí, tức là bé sẽ bị vàng da vài ngày sau sinh và tự hết. Tuy nhiên, bên cạnh vàng da sinh lí và tự khỏi, vàng da ở trẻ sơ sinh cũng có thể nguy hiểm, gây tổn thương não nếu bé bị vàng da nặng. Hãy cùng tìm hiểu các kiến thức về vàng da ở trẻ sơ sinh trong bài viết dưới đây
Vàng da ở trẻ sơ sinh là gì?
Vàng da là tình trạng da có màu vàng, thường gặp ở rất nhiều trẻ sơ sinh. Vàng da là hiện tượng hồng cầu bị vỡ, chức năng chuyển hóa bilirubin của gan chưa hoàn thiện. Vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh có thể gây biến chứng vàng da nhân não, có thể khiến trẻ tử vong hoặc để lại di chứng chậm phát triển ở trẻ. Do vậy, các bà mẹ nên nhận biết được một số dấu hiệu để phân biệt vàng da sơ sinh sinh lý và vàng da bệnh lý.
>>> Xem thêm:Trẻ Sơ Sinh Có Được Uống Nước Không? Khi Nào Cho Trẻ Sơ Sinh Uống Nước?
Tại sao trẻ sơ sinh thường vàng da
Trẻ bị vàng da khi một chất hóa học là bilirubin bị tích lũy lại trong máu của trẻ. Trẻ sơ sinh có màu da nào: vàng, đen hay trắng cũng có thể bị vàng da.
Trong máu người luôn có bilirubin. Thông thường, gan sẽ đào thải bilirubin. Khi bé còn ở trong bụng mẹ, gan của mẹ đào thải bilirubin hộ bé. Hầu hết trẻ sơ sinh bị vàng da trong vài ngày đầu sau khi sinh vì phải mất một vài ngày để gan của em bé có thể hoạt động hiệu quả trong việc loại bỏ bilirubin.
Dấu hiệu nhận biết trẻ sơ sinh vàng da
Cách tốt nhất để nhận diện vàng da là không để bé ở trong buồng tối suốt ngày, nên quan sát, theo dõi bé dưới ánh sáng ban ngày hoặc đèn điện. Đã có rất nhiều trường hợp đau lòng khi bé bị vàng da nặng mà bố mẹ không phát hiện ra vì kiêng cữ để bé ở trong buồng tối suốt ngày. Vàng da thường xuất hiện đầu tiên ở mặt và sau đó di chuyển đến ngực, bụng, cánh tay, và chân khi nồng độ bilirubin tăng lên.
Vàng da ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không?
Hầu hết trẻ sơ sinh bị vàng da nhẹ và sẽ tự khỏi, gọi là vàng da sinh lí. Nhưng trong những tình huống bất thường mức bilirubin có thể lên rất cao và có thể gây tổn thương não. Đây là lý do tại sao trẻ sơ sinh nên được kiểm tra kỹ lưỡng bệnh vàng da và điều trị để ngăn ngừa mức bilirubin cao.
Phân biệt Vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý
Vàng da sinh lý
Vàng da sinh lý có thể ở mức độ nhẹ, với trẻ đủ tháng, bình thường vàng da được coi là sinh lý khi vàng da xuất hiện sau 24 giờ tuổi, và thường sẽ biến mất trong vòng 1 tuần với trẻ đủ tháng và 2 tuần với trẻ non tháng.
Mức độ vàng da nhẹ là chỉ vàng da đơn thuần (chỉ vàng da vùng mặt, cổ, ngực và vùng bụng phía trên rốn) không kèm theo các triệu chứng bất thường khác ( thiếu máu, gan lách to, bỏ bú, lừ đừ…). Nồng độ Bilirubin/máu không quá 12mg% ở trẻ đủ tháng và không quá 14mg% ở trẻ thiếu tháng… Tốc độ tăng Bilirubin/máu không quá 5mg% trong 24 giờ. Ngoài ra, nước tiểu của trẻ sơ sinh có màu tối hoặc màu vàng ( nước tiểu của trẻ sơ sinh thường không màu) và phân nhạt màu.
Nguyên nhân gây hiện tượng vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh là do sự tích tụ của Bilirubin, một chất có màu vàng được sinh ra khi các tế bào hồng cầu bị phá vỡ giải phóng ra. Hiện tượng này xảy ra phổ biến ở trẻ sơ sinh vì các bé có lượng tế bào hồng cầu cao, các tế bào này thường xuyên bị phá vỡ và được thay mới. Trong khi đó, gan của trẻ lại chưa đủ trưởng thành để lọc bỏ hết Bilirubin khỏi máu vì vậy gây nên vàng da. Khi trẻ được khoảng 2 tuần tuổi, gan đã phát triển đầy đủ hơn và đủ sức xử lý Bilirubin nên bệnh vàng da sẽ tự khỏi mà không gây ra bất kỳ nguy hiểm nào
Vàng da bệnh lý
Trong một số trường hợp, vàng da là biểu hiện của một căn bệnh tiềm tàng nào đó và ở những trường hợp này vàng da sẽ xuất hiện sớm, trong vòng 24 giờ sau sinh.
Biểu hiện của vàng da sơ sinh bệnh lý là vàng da đậm xuất hiện sớm, không hết vàng sau 1 tuần với trẻ đủ tháng và 2 tuần đối với trẻ thiếu tháng, mức độ vàng toàn thân, lòng bàn tay, bàn chân và cả kết mạc mắt. Đồng thời với vàng da, có sự xuất hiện của các triệu chứng bất thường khác như: trẻ lừ đừ, bỏ bú, co giật… Xét nghiệm Bilirubin trong máu tăng hơn bình thường.
Nếu không phát hiện và điều trị vàng da sơ sinh bệnh lý kịp thời có thể xảy ra biến chứng nhiễm độc thần kinh do Bilirubin gián tiếp thấp vào não làm cho trẻ tử vong hoặc bị hại não suốt đời.
Một số nguyên nhân gây vàng da sơ sinh bệnh lý như: bất đồng nhóm máu mẹ con (ABO, Rh), bệnh lý tan máu ( thiếu men G6PD, hồng cầu hình liềm, nhiễm trùng), xuất huyết dưới da, chậm đi phân su, nhiễm virus bào thai, bệnh lý gan mật bẩm sinh (teo đường mật, giãn đường mật).
Nếu bé bị vàng da sinh lý nên chăm sóc và điều trị như thế nào?
Hầu hết trẻ bị vàng da không cần điều trị, sẽ tự hết. Ở trẻ bú sữa mẹ, vàng da thường kéo dài hơn 2 đến 3 tuần. Ở trẻ sơ sinh bú sữa bột, hầu hết bệnh vàng da đi sau 2 tuần. Nếu con bạn bị chứng vàng da trong hơn 3 tuần, hãy đưa bé đi khám.
Để giúp bé nhanh hết vàng da, bố mẹ có thể làm những việc sau:
– Nếu bạn cho con bú sữa mẹ, bạn nên cho bé bú ít nhất 8 đến 12 lần trong một vài ngày đầu tiên. Điều này vừa kích thích sản xuất sữa, vừa giúp giảm bilirubin xuống
– Nếu bé uống sữa công thức, hãy cho bé uống theo lịch (thường là 6-10 cữ một ngày)
– Chưa có bằng chứng chứng minh tắm nắng có hiệu quả giảm vàng da, tắm nắng còn kèm các nguy cơ khác:
Hiệp hội nhi khoa Mỹ “không khuyến cáo” cho trẻ tiếp xúc với ánh nắng để giảm vàng da. Cho bé phơi nắng có thể làm giảm mức bilirubin, bởi vì quang phổ (ánh sáng xanh) dùng trong liệu pháp chiếu đèn (430-490nm) có trong bước sóng của ánh sáng mặt trời trong vùng nhìn thấy được bằng mắt thường (380-780nm).
Tuy nhiên, việc phơi nắng chỉ có hiệu quả nếu em bé cởi quần áo hoàn toàn. Điều này không thể được thực hiện một cách an toàn trong nhà vì bé sẽ bị lạnh, còn ở ngoài trời dưới ánh nắng trực tiếp thì bé có nguy cơ bị bỏng nắng. Thường thì để không phải lo ngại đến vấn đề an toàn, bạn có thể chỉ cho bé phơi nắng trong khoảng thời gian quá ngắn, hầu như không đủ để có tác dụng gì. Hơn nữa, bé cũng bị tiếp xúc với ánh sáng tử ngoại (100- đến 400- nm) và ánh sáng hồng ngoại (700- to 1mm-) gây hại cho da bé, tăng nguy cơ ung thư da về lâu dài.
Mặc dù có khuyến cáo này, rất nhiều bác sĩ nhi khoa vẫn tiếp tục đề xuất cho trẻ phơi nắng để chữa trị vàng da như một phương pháp chữa bệnh không dựa trên bằng chứng y khoa. Tuy nhiên, bố mẹ không nên thử phương pháp này vì nó không thể nào có cơ may hiệu nghiệm và có khả năng gây hại cho bé.
Bé bị vàng da nặng, vàng da bệnh lý sẽ được điều trị như thế nào?
Đầu tiên, bác sĩ sẽ xét nghiệm máu để kiểm tra tình trạng bilirubin trong máu bé. Nếu chỉ số này cao, phương pháp điều trị phổ biến nhất là chiếu đèn, đặt bé cởi trần dưới ánh sáng đặc biệt để làm giảm mức bilirubin.
Với những em bé bị vàng da nặng, bác sĩ có thể sẽ phải lọc máu cho bé.
Tắm nắng không phải là một phương pháp chữa vàng da được công nhận và khuyến khích. Nếu bé bị vàng da nặng, bố mẹ không nên tự chữa trị tại nhà bằng cách tắm nắng hay thử các biện pháp chữa trị khác.
Nguồn mamnho.vn và vinmec.com
